Houtbedden (Hugelkultur)

Na het verschijnen van de vertaling van Sepp Holzer’s Permacultuur in het Nederlands (na een grote crowdfundingaktie) ontkwamen we er bijna niet meer aan…  verder expirimenteren met houtbedden!

In deze educatieve tuin hebben we verschillende houtbedden (Hugels à la Sepp Holzer) aangelegd. Eentje van circa een halve meter hoog en 8 meter lang en eentje van circa een meter hoog (met een heuse stormschadeboom erin) en 8 meter lang.

Houtbed 1
Onder dit bed hier vooraan zit een pak snoeihout van oorspronkelijk een halve meter hoog. Er was toen een probleem met de waterloop (rechts buiten beeld is een helling). Om de drainage te verbeteren hebben we deze bescheiden vorm van houtbed aangelegd in 2010. De vaste planten gingen op dit bed helemaal uit hun dak, Zie hier een foto van begin April 2012, Bessen, veldzuring, smeerwortel, peperkers… met Kastanjewortelen ertussen gezaaid – Dat zaaisel is niet zo goed gelukt ondanks het feit dat we deze hugel niet met stro hadden afgedekt. De Oostenrijkse Permaculturist Sepp Holzer schrijft dat het een goed idee is, om wortelgewassen in takkenbedden te telen, en dat is doorgaans ook zo, zo te zien, ze hebben natuurlijk ook lekker losse grond, zonder dat je elk jaar 1 of meerdere keren ploegt.  Holzer heeft heel grote houtbedden, die hij managed met zijn spingraafmachine die zowel wielen als poten heeft. Maar hij zit dan ook in glooiend landschap. Wij doen het bij gelegenheid op relatief kleine schaal en met de hand, om van te leren.  Die van Holzer zijn vaak ca. een meter hoog die van ons wat lager maar nog steeds wel 50 a 70 cm hoog en daarmee dus veel hoger dan het enkele takjes ingraven (misschien 10 a 20 cm hoog) en het dan (in plaats van raised bed/verhoogd bed) houtbed noemen wat ik de laatste tijd ook wel tegenkom.

Houtbed 2
We hadden nog wat stammen liggen die al wat aan het rotten waren, heel toepassenlijk van een boom die in de vorige herfst (2011) was omgewaaid tijdens een storm!  Dat is namelijk precies de gelenheid die Sepp Holzer er toe gebracht heeft om houtbedden te gaan maken, bij zijn buren waren bomen omgewaaid en hij zat met schrale grond, en  een grote behoefte aan organisch materiaal, om zijn groente en fruit op te kweken.

Onze stormschadeboom aangevuld met enkele tientallen kruiwagens vers snoeihout en  groen ‘groenafval’ van de gemeente was genoeg biomassa voor een bed van circa 8 meter lang.

Met een groep van circa 14 mensen zijn we circa 2 uur bezig geweest. Een ieder had steeds wat te doen: graszoden steken, biomassa kruien, takken slepen. De graszoden doorgeven in een treintje was een idee dat ontstond vanuit de groep, dus missie ook wat teambuilding betreft geslaagd. Gelijk een dubbele rij voorgekweekte boomspinazie erop gezet om straks erosie te voorkomen.

En na een paar maanden:

Zo snel mogelijk beplanten (of mulchen) zoiets, want je zult er maar een paar flinke stortbuien op krijgen net na de bouw, tjonge zou wel erg zonde zijn van al dat werk.
De boomspinazie heeft het zeer goed gedaan op dit bed, hier hebben we zeer rijkelijk van kunnen oogsten in voorjaar zomer en herfst. Zie de foto hieronder voor een voorbeeld van een van de boomspinazieplanten na de laatste oogst in de herfst van 2012. We hebben in alle groei stadia veel van deze planten kunnen eten en daarna nog rijkelijk zaad geoogst.

Houtsnipperbed
In een van de andere bedden (ook ca. 8 m lang) hebben we een cira een halve kuub houtsnippers (houtig materiaal met heel veel rand) verwerkt, ook onder de toplaag zoals bij houtbed 1 en 2,  het resultaat hiervan was zoals verwacht minder, de planten die hierop stonden bleven veel kleiner, wellicht hadden ze inderdaad last van een stikstofgebrek. De bodembeestjes die het harde werk doen hebben tijd nodig om het heerlijks te verwerken, als je geduld hebt wordt het doorgaans een prima bodem waar ik van diverse permaculturisten die het ook hebben geprobeerd goede dingen over hoor. Ook wat teelt van vaste houtige gewassen zoals bessen en fruitbomen heb ik er op diverse plekken goede resultaten mee behaalt.
Houtige gewassen houden doorgaans van een schimmeldominant bodemleven, en een bos groeit op een gevallen bos, kent u die uitdrukking ?

Conclusie:  Zinnige techniek in bijzondere omstandigheden!

De planten groeiden prima op de houtbedden. De drainageproblemen waren ook meteen over na aanleg van de houdbedden, heel fijn. Een aanrader? Tja hoe kan een permaculturist daar nu anders op antwoorden dan door te zeggen, dat hangt ervan af…

Van de omstandigheden natuurlijk… Sepp Holzer had een reeks redenen die het in zijn situatie zinnig maakten , hij kreeg bijvoorbeeld vele stormschade bomen aangeboden door buren, zit in een gebied met schrale grond, en heeft de beschikking over een graafmachine. Sommige houtbedden bouwt hij op een gegeven moment opnieuw op, maar vaak pas na een jaar of 10, en daarmee is deze grondbewerking een stuk minder ingrijpend voor de bodemecologie dan 1 of meerdere keren bij jaar met de keerploeg erdoor.

Waar gebruik van kunstmest zorgt voor een afname van bodemleven zorgt het verterende organisch materiaal in een houtbed ervoort dat het bodemleven flink wat te eten krijgt waardoor het toe kan nemen.

En hoewel je van alle houtsoorten een houtbed kan bouwen, lijkt het gebruik van harde traag verterende houtsoorten het minst geschikt. Prima want gebruik daarvan is wellicht ook wel het meest zonde.

Kijk dus altijd naar de omstandigheden van het geval….  is het de energie/het materiaal waard in dit geval?

En het moge voor zich spreken dat het niet zinnig is naar de bouwmarkt te rennen om (met gif geimpregneerde) palen aan te schaffen om te begraven.

De conclusie is dus:  Zinnige techniek in bijzondere omstandigheden!

Zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van een stormschade boom in combinatie met drainage en/of vruchtbaarheidsuitdagingen, zoals we in bovenstaand voorbeeld hadden.

Zit je op een plek die juist heel goed draineert/ te droog is dan is het mogelijk juist niet passend.  Op zo’n plek die te maken heeft met zeer goede drainage /verdrogingsuitdagingen zoals bijvoorbeeld het voedselbos naast De WAR (aanleg gestart in 2021) kies ik juist eerder voor een verdiepte tuinaanleg/verdiepte bedden…. hoeveel boekjes over raised beds ik ook te zien krijg : )

Essentie is dus weer: in het totaal van iedere set omstandigheden is wat anders gepast. 

*) Van de Boomspinazie op de foto’s zijn steeds de zijtakken geoogst. Meer informatie vindt u hier op Oefenboerderij.nl.